Uzyskanie zgody na wjazd i pobyt w Polsce dla cudzoziemca pochodzącego z Unii Europejskiej jest dosyć łatwe proceduralnie, jednak już w przypadku obcokrajowców z tzw. państw trzecich staje się znacznie bardziej skomplikowane. Poniżej najważniejsze informacje na ten temat.
Polska staje się coraz bardziej atrakcyjnym miejscem pracy dla cudzoziemców. Szczególnie dla obywateli ze wschodniej części Europy, np. Ukrainy. W przypadku obywateli z Unii Europejskiej do wjazdu i pobytu w Polsce wymagane jest jedynie zarejestrowanie w przypadku wizyty mającej trwać więcej niż 3 miesiące. Z kolei ze strony cudzoziemców pochodzących z tzw. państw trzecich wymagane jest posiadanie wizy, zezwolenia pobytowego na pobyt stały lub czasowy – o ile nie należą oni do grupy krajów objętych w Polsce i innych krajach UE ruchem bezwizowym (dotyczy on m.in. obywateli takich państw, jak: Albania, Argentyna, Australia, Brazylia, Izrael, Japonia, Kanada, Korea Południowa, Meksyk, USA czy Ukraina).
Ruch bezwizowy
Jedną z wiodących reguł obowiązujących w Unii Europejskiej, jest zasada swobodnego przepływu osób wewnątrz Wspólnoty. Obywatele Unii Europejskiej mogą swobodnie przemieszczać się na obszarze całej Wspólnoty – tj. przebywać na terytorium innego państwa bez specjalnych formalności przez okres do 3 miesięcy (dotyczy to oczywiście także Polski). Ruch bezwizowy dotyczy całkowitego pobytu na terytorium wszystkich państw członkowskich obszaru Schengen, bez konieczności uzyskania wizy. Nie może on przekroczyć 90 dni w ciągu każdego 180-dniowego okresu. W trakcie pobytu bez konieczności uzyskania wizy cudzoziemiec powinien posiadać ważne dokumenty podróży, potrafić uzasadnić cel i warunki planowanego pobytu, mieć wystarczające środki utrzymania oraz nie być uznawanym za osobę zagrażającą porządkowi publicznemu.
Potrzebujesz wsparcia kadrowo-płacowego? Skorzystaj z eksperckiej wiedzy zespołu Grant Thornton >>
Gdy potrzebna jest wiza
Jeśli cudzoziemiec nie może wjechać na terytorium Polski w ramach ruchu bezwizowego, wówczas przekroczenie granicy wymaga uzyskania wizy (Schengen, wizy krajowej długoterminowej symbol D). Taki pobyt i przemieszczanie się jest dopuszczalne wyłącznie w celach turystycznych. Wizy wydaje konsul RP.
Jeśli cudzoziemiec ubiega się o wizę w celu wykonywania pracy, powinien dodatkowo przedstawić zezwolenie na pracę w Polsce lub pisemne oświadczenie pracodawcy o zamiarze powierzenia wykonywania pracy – jeżeli zezwolenie na pracę nie jest wymagane. W przypadku wizy wydawanej w celu wykonywania pracy na podstawie oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi, okres pobytu, na który wydaje się wizę, nie może być dłuższy niż 6 mc w okresie 12 miesięcy liczonych od dnia pierwszego wjazdu cudzoziemca do Polski.
Zasady pobytu w Polsce powyżej 3 miesięcy
Obywatele UE mają prawo pobytu w Polsce powyżej 3 miesięcy, jeśli są pracownikami zatrudnionymi lub pracującymi na własny rachunek na terytorium RP, posiadają wystarczające środki by utrzymać siebie i rodzinę nie obciążając systemu pomocy społecznej, oraz podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu. Ponadto w Polsce powyżej 3 miesięcy mają prawo przebywać:
- studenci,
- małżonkowie obywateli Polski.
Dodatkowo, przez okres maksymalnie 6 miesięcy, mogą przebywać w naszym kraju osoby szukające pracy. Po upływie tego czasu mogą dalej znajdować się na terytorium RP, o ile wykażą, że aktywnie poszukują pracy i mają rzeczywiste szanse na zatrudnienie.
Obowiązek rejestracji pobytu
Właściwym organem do zarejestrowania pobytu obywatela UE jest wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu.
Obowiązek zarejestrowania pobytu leży po stronie obywatela UE; pracodawca nie ma w tym zakresie żadnego obliga.
Zezwolenie na pobyt czasowy
Zezwolenie na pobyt czasowy jest udzielane na okres niezbędny do realizacji celu pobytu cudzoziemca na terytorium RP, nie dłużej niż 3 lata. Ubiegając się o nie, można je połączyć w ramach jednej procedury, wnioskując zarówno o uprawnienie do pracy, jak i pobytu w Polsce (procedura typu A).
Przy zezwoleniu na pobyt czasowy w celu wykonywania określonej pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, procedura ma na celu przyspieszenie i ułatwienie formalności związanych z przyjazdem, pobytem i podejmowaniem pracy przez ekspertów.
Zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy przez cudzoziemca delegowanego przez pracodawcę zagranicznego na terytorium RP jest udzielane cudzoziemcowi, który posiada zezwolenie na pracę w rozumieniu ustawy z 20 kwietnia 2001 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, posiada ubezpieczenie zdrowotne lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia cudzoziemca na terytorium RP, posiada źródło stabilnego i regularnego dochodu oraz ma zapewnione miejsce zamieszkania na terytorium RP.
Zezwolenie na pobyt stały
Po upływie 5 lat nieprzerwanego pobytu na terytorium RP, obywatel UE nabywa prawa do stałego pobytu. Zezwolenie na pobyt stały może również uzyskać cudzoziemiec, który pozostaje w związku małżeńskim z obywatelem polskim co najmniej 3 lata, lub jest osobą o polskim pochodzeniu i zamierza na stałe osiedlić się na terytorium RP lub posiada Kartę Polaka. Może się o nie ubiegać ponadto osoba, która bezpośrednio przed złożeniem wniosku przebywała nieprzerwanie na terytorium RP przez okres nie krótszy niż 5 lat na podstawie statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub 10 lat na podstawie zgody na pobyt tolerowany.
Na podstawie udzielonej zgody na pobyt, cudzoziemiec powinien następnie wystąpić o wydanie karty pobytu. Karta pobytu jest dokument potwierdzającym tożsamość cudzoziemca podczas pobytu w Polsce. Razem z ważnym paszportem potwierdza uprawnienia do pobytu w Polsce oraz umożliwia wielokrotne przekraczanie granicy polskiej bez konieczności posiadania wizy.
Zmiany PE z 2018 i 2019 r.
W 2018 i 2019 weszło w życie kilka zmian mających na celu wdrożenie dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie warunków wjazdu oraz pobytu obywateli państw trzecich w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstw. Wprowadzono dwa nowe typy zezwoleń pobytowych:
- w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa
- oraz w celu korzystania z mobilności długoterminowej, również w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa.
W aktach prawnych dodano również przepisy stanowiące podstawę pobytu mobilności krótkoterminowej cudzoziemców posiadających dokumenty pobytowe wydane przez Państwa członkowskie UE z dopiskiem „ICT”.
Jak zatrudnić obcokrajowca?
Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest zobowiązany żądać od cudzoziemca przedstawienia – przed rozpoczęciem pracy – ważnego dokumentu uprawniającego go do pobytu na terytorium RP. Pracodawca ma obowiązek przechowywać kopię tego dokumentu w aktach pracownika, czy dokumentach zleceniobiorcy. Nie stosowanie się do obowiązujących przepisów obłożone jest sankcjami prawnymi łącznie z karą pozbawienia walności do lat 3. Pracodawca powierzający pracę cudzoziemcowi przebywającemu w Polsce nielegalnie, jest obowiązany pokryć koszty związane z przesłaniem cudzoziemcowi zaległych należności do Państwa, do którego cudzoziemiec powrócił lub został wydalony. Pracodawca w takiej sytuacji naraża się na możliwość zakazu dostępu do środków publicznych, ale również konieczność zwrotu równowartości tych środków publicznych otrzymanych w okresie 12 miesięcy poprzedzających wydanie wyroku. Karze nie podlega ten, kto powierzając cudzoziemcowi pracę, wypełnił obowiązek dotyczący żądania od cudzoziemca dokumentu i nie wiedział, że może być on sfałszowany, oraz zgłosił cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych.
