Badania lekarskie i szkolenia BHP przy umowach cywilnoprawnych

Kodeks pracy bez wątpliwości rozszerza na umowy cywilnoprawne obowiązek przeprowadzenia szkolenia BHP. Wynika to bezpośrednio z Art. 304 K.p.:

[Osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy a bhp]

„§ 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.”

Z kolei obowiązek przeprowadzenia profilaktycznych badań lekarskich jest nałożony na pracodawcę, z samej definicji Art. 229 K.p., wyłącznie w stosunku do pracowników.

 

Dowiedz się więcej o doradztwie w zakresie prawa pracy-> 

 

Czy są obowiązkowe dla wszystkich zleceń i umów o dzieło?

O tym, czy badania lekarskie są konieczne przy umowie cywilnoprawnej decydują warunki w jakich jest świadczona praca oraz jej charakter.

Potwierdza to wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 4 kwietnia 2013 r. (sygn. akt III AUa 935/12) oraz pismo Departamentu Prawnego GIP z dnia 8 sierpnia 2007 r., znak: GNP/426/4560-364/07/PE, w którym czytamy:

„Jeżeli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, to pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną (…) poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp. Wówczas osoba ta ma na podstawie art. 211 Kodeksu pracy obowiązek odbyć szkolenie i poddać się badaniom lekarskim.”

Np. zleceniobiorca, który wykonuje czynności polegające na przenoszeniu znacznych ciężarów musi zostać przeszkolony zarówno w kwestii bezpieczeństwa wykonywanych prac jak i dostarczyć opinię lekarza o braku przeciwwskazań do dźwigania ciężkich przedmiotów.

Kogo obciążają koszty?

Dobrą praktyką przy zawieraniu umów cywilnoprawnych jest zamieszczanie w umowie zapisu o tym, kogo obciążają koszty poniesione na przeprowadzenie profilaktycznych badań lekarskich. Jeśli w umowie nie ma takiego zapisu, to przyjmuje się, że badania finansuje zleceniodawca.

Wracając do Art. 229 K.p., badania lekarskie w zakresie medycyny pracy są przeprowadzane na koszt pracodawcy jedynie w sytuacji, gdy osobą otrzymującą to świadczenie jest pracownik, zatem wartość realizowanych przez podmiot zatrudniający kosztów badań lekarskich stanowi dla osoby pracującej na podstawie umowy cywilnoprawnej przychód z działalności wykonywanej osobiście, wymieniony w art. 13 ustawy o PIT, od którego zakład pracy zobowiązany jest pobrać zaliczkę na podatek dochodowy. 

Nieco inaczej ma się sprawa ze szkoleniami w zakresie BHP, gdyż obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy dotyczy również osób świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli praca ta jest wykonywana w zakładzie pracy lub w miejscu określonym przez pracodawcę.

Jednocześnie na podstawie Art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o PIT, „wolne od podatku dochodowego są świadczenia rzeczowe (…) przysługujące na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, jeżeli zasady ich przyznawania wynikają z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.”

Wynika z tego, że otrzymane przez osobę zatrudnioną na umowę cywilnoprawną świadczenie rzeczowe w postaci szkolenia BHP stanowi przychód osoby zatrudnionej na umowę cywilnoprawną z działalności wykonywanej osobiście, jednakże podlegający zwolnieniu z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o PIT.