Coraz więcej firm zmaga się z brakiem rąk do pracy. Jest on szczególnie dotkliwy w okresie letnim, gdy pracownicy wybierają się na dłuższe urlopy. Rozwiązaniem może okazać się zatrudnienie młodocianych. W przypadku prac lekkich, np. w handlu lub administracji, zatrudnienie uczniów wymaga od pracodawcy niewiele więcej, niż zatrudnienie pełnoletnich pracowników.
KLUCZOWE WNIOSKI
- Można zatrudnić osobę, która ukończyła 15 lat i skończyła 8-letnią szkołę podstawową lub gimnazjum.
- Prace lekkie, to wszystkie prace, oprócz prawnie zabronionych młodocianym.
- Zatrudnienie młodocianych przy pracach lekkich nie wymaga wielu formalności.
Kim jest młodociany i kiedy można go zatrudnić?
Młodociany, zgodnie z Kodeksem pracy, to osoba, która ukończyła 15 lat, a nie osiągnęła 18 lat. Można go zatrudnić w celu przygotowania zawodowego lub do prac lekkich. Prace lekkie to wszystkie prace, które nie są wzbronione młodocianym na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów. Będą to więc np. prace biurowe i administracyjne, praca w sklepie (oprócz handlu alkoholem i wyrobami tytoniowymi) czy prace porządkowe. Przy zatrudnieniu młodocianego do prac w czasie wakacji będą miały zastosowanie zasady zatrudniania przy pracach lekkich.
Młodociany, aby podjąć pracę, musi:
- posiadać świadectwo ukończenia 8-letniej szkoły podstawowej lub gimnazjum,
- być dopuszczony do pracy na danym stanowisku przez lekarza medycyny pracy.
Uwaga: nie ma konieczności uzyskania zgody rodziców na zatrudnienie młodocianego.
Jak pracodawca musi się przygotować do zatrudnienia młodocianych do prac lekkich?
Pracodawca, aby rozpocząć zatrudnianie młodocianych, musi opracować wykaz prac lekkich w porozumieniu z lekarzem medycyny pracy. Wykaz ten powinien mieć formę spisu konkretnych czynności, które w danym zakładzie pracy mogą wykonywać młodociani. Następnie powinien zostać przesłany do zatwierdzenia miejscowemu inspektorowi pracy oraz zamieszczony w regulaminie pracy lub w osobnym akcie (jeśli pracodawca nie ma obowiązku wydania regulaminu). Oprócz wykazu prac lekkich, w regulaminie (lub w osobnym akcie), powinien znaleźć się również wykaz prac, których w danym zakładzie nie wolno wykonywać młodocianym.
Jaką umowę można zawrzeć z młodocianym?
Z młodocianym, który będzie wykonywał prace lekkie, można zawrzeć umowę o pracę zarówno na czas próbny, określony, jak i nieokreślony. Umowę taką można wypowiedzieć na zasadach ogólnych, zgodnie z Kodeksem pracy. Nie ma konieczności zgłaszania faktu zawarcia umowy do inspektora pracy.
Wynagrodzenie młodocianego nie może być niższe, niż minimalne wynagrodzenie za pracę w danym roku. Wymiar pracy w okresie wakacyjnym, czyli po zakończeniu roku szkolnego, to maksymalnie 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo, a w przypadku 15-latków wymiar dobowy ograniczono do 6 godzin (ważne: wymiaru tego nie można przekroczyć, nawet w przypadku zatrudnienia u kilku pracodawców).
Jakie szczególne dokumenty powinien zgromadzić pracodawca w związku z zatrudnieniem młodocianego do prac lekkich?
W części A akt osobowych:
- świadectwo ukończenia 8-letniej szkoły podstawowej lub gimnazjum.
W części B akt osobowych:
- oświadczenie o zapoznaniu się z wykazem prac lekkich i prac wzbronionych młodocianym,
- oświadczenie o zatrudnieniu lub o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy,
- oświadczenia o zapoznaniu się z ryzykiem zawodowym związanym z pracą oraz o zasadach ochrony przed nimi – zarówno od pracownika, jak i od jego przedstawiciela ustawowego.
Jakie są szczególne uprawnienia młodocianych pracowników?
Oprócz skróconej normy dobowej i tygodniowej czasu pracy, nastoletni pracownicy muszą mieć zapewnioną 30-minutową, niepodzielną przerwę w dniach, w których pracują powyżej 4,5 godziny. Przerwa taka jest wliczana do czasu pracy. Nie można im także zlecać pracy w godzinach nadliczbowych. Należy również pamiętać, że młodocianym przysługuje dłuższa dobowa (14 godzin) i tygodniowa przerwa w pracy (48 godzin). Przerwa tygodniowa powinna obejmować niedzielę, a przerwa dobowa – porę nocną. Dla pracowników młodocianych pora nocna jest sztywna i obejmuje godziny pomiędzy 22:00 a 6:00.
Pracownik młodociany, zatrudniony tylko na okres wakacji, nie nabędzie prawa do urlopu. Pracownicy, którzy nie ukończyli 18 lat nabywają urlop z dołu – pierwszy raz po upływie 6 miesięcy zatrudnienia.
Co, jeśli pracownik młodociany w trakcie wakacji ukończy 18 lat?
Kiedy pracownik skończy 18 lat, należy pamiętać, aby:
- przekazać pracownikowi informację o zmianie warunków zatrudnienia (normy czasu pracy, pora nocna, wymiar urlopu),
- wyznaczyć limit urlopowy zgodnie z zasadami dla pełnoletnich pracowników.
Przykład:
Pracownica urodzona 7 lipca 2001 roku została zatrudniona do prac lekkich na czas określony od 20 czerwca 2019 r. do 31 sierpnia 2019 r. Do 7 lipca pozostaje ona pracownikiem młodocianym, a więc nie nabywa prawa do urlopu (nabyłaby je dopiero po 6 miesiącach pracy). Z dniem 7 lipca staje się pełnoletnim pracownikiem, dla którego jest to pierwszy rok kalendarzowy pracy w życiu. Oznacza to, że będzie nabywać prawo do urlopu z dołu, po każdym przepracowanym miesiącu, w wymiarze 1/12 rocznego limitu urlopu (20 dni). Pierwszy miesiąc jej pracy upłynie 19 lipca, jednak do 7 lipca była pracownikiem małoletnim i za ten czas nie nabywała prawa do urlopu. Dopiero z upływem drugiego miesiąca jej pracy, a więc 19 sierpnia, będzie mogła korzystać z urlopu w wymiarze 1,66 dnia (przepracowała już bowiem pełen miesiąc jako pełnoletni pracownik). W dniu zakończenia swojej pracy, a więc 31 sierpnia, będzie miała prawo do kolejnych 1,66 dnia, czyli łącznie 3,32 dnia urlopu.
Układ typu wygrany – wygrany
Co prawda do wakacji zostało jeszcze trochę czasu, jednak działy kadr muszą myśleć i działać z odpowiednim wyprzedzeniem. W czasie, kiedy bezrobocie osiąga najniższe poziomy po 1989 r., praca młodocianych może wspomóc firmy w trudnym sezonie letnim. Zatrudnienie uczniów szkół średnich do prac lekkich nie jest, wbrew powszechnemu odczuciu, obwarowane wieloma zakazami, ani pełne biurokratycznych procedur. Pamiętając o kilku dodatkowych uprawnieniach dla młodych pracowników, pracodawcy mogą bez przeszkód korzystać ze współpracy z wchodzącym na rynek pokoleniem.
Źródła:
- Kodeks pracy, Dział Dziewiąty (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.);
- Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac z dnia 24 sierpnia 2004 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r. poz. 1509);
- Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dn. 10 grudnia 2018 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 2369);
- pip.gov.pl; www.prawo.pl
