Urlop opiekuńczy oraz zwolnienie z powodu siły wyższej, to dwa nowe rodzaje dni wolnych od pracy, mające obowiązywać od 26 kwietna br. Jakie są kluczowe cechy obu nowych uprawnień pracowniczych?
Ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, która wdraża m.in. unijną dyrektywę w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (tzw. work-life balance directive – nr 2019/1158) wejdzie w życie 26 kwietnia 2023 r. Wprowadzi do polskiego porządku prawnego dwa nowe rodzaje dni wolnych od pracy: zwolnienie z powodu działania siły wyższej oraz nowy urlop opiekuńczy. Co warto na ich temat wiedzieć?
Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej
Zgodnie z art. 1481 Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 2 dni albo 16 godzin z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości 50% wynagrodzenia (obliczanego jak w przypadku wynagrodzenia za okres urlopu wypoczynkowego).
O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym.
Pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy na wniosek zgłoszony przez pracownika w formie ustnej lub pisemnej najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.
Zwolnienie od pracy udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Potrzebujesz wsparcia w zakresie kadrowo-płacowym? >> Skorzystaj z outsourcingu kadrowo-płacowego Grant Thornton >>
Urlop opiekuńczy
Zgodnie z art. 1731 Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni, w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Za członka rodziny uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.
Urlopu opiekuńczego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Urlopu opiekuńczego udziela się na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
We wniosku wskazuje się imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych, przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika oraz w przypadku członka rodziny – stopień pokrewieństwa z pracownikiem lub w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny – adres zamieszkania tej osoby.
Pięciodniowy urlop opiekuńczy jest bezpłatny – zgodnie z art. 80 Kodeksu pracy wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy tylko wtedy, gdy przepisy tak stanowią. W przypadku urlopu opiekuńczego ustawodawca w znowelizowanych przepisach nie wskazał, że takie świadczenie powinno mieć charakter odpłatny. W związku z brakiem podstawy prawnej do wypłaty wynagrodzenia za czas urlopu opiekuńczego wynagrodzenie nie przysługuje.
Okres urlopu opiekuńczego wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Monika Rosa
Główny Specjalista/Koordynator ds. płac i kadr. Od 2019 roku w Departamencie Outsourcingu Grant Thornton. Absolwentka studiów magisterskich kulturoznawstwo USA na Uniwersytecie Warszawskim oraz Studiów Podyplomowych z Kadr i Płac. Ukończyła kurs w Stowarzyszeniu Księgowych w Polsce i uzyskała kwalifikacje zawodowe jako 'Specjalista ds. Kadr i Płac'. Świadczy usługi kadrowe dla dużego, międzynarodowego przedsiębiorstwa.
