Czym jest i na jakich zasadach – komu i na kogo – jest udzielany urlop opiekuńczy? Czy urlop opiekuńczy jest płatny czy bezpłatny? Ile trwa? Na te i inne pytania odpowiadamy poniżej.
Kwietniowa nowelizacja Kodeksu pracy (Dz.U. z 2023 r., poz. 641) związana z wdrożeniem unijnych regulacji dotyczących równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (tj. obejmująca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/1158 UE z 20 czerwca 2019 r. oraz uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE z 12 lipca 2009 r.) zaowocowała m.in. wprowadzeniem do krajowego porządku prawnego nowych rozwiązań. Jednym z nich jest urlop opiekuńczy. Co warto o nim wiedzieć?
Urlop opiekuńczy – kluczowe informacje
Od 4 kwietnia br. pracownikom przysługuje tzw. urlop opiekuńczy dla zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych:
- członkowi rodziny – córce lub synowi oraz małżonkowi, a także matce lub ojcu
- lub osobie zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym.
Jednakże jest odstępstwo od katalogu osób, na które można wziąć urlop opiekuńczy – szczegóły w artykule Marty Romanowskiej pt.: >> Kto jest zaliczany do rodziny w kontekście urlopu opiekuńczego i czy warto go brać? <<.
Wymiar tego urlopu wynosi 5 dni roboczych w ciągu roku kalendarzowego i udziela się go w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (bez względu na liczbę godzin zaplanowanych w rozkładzie czasu pracy do przepracowania). Przysługuje on niemal wyłącznie pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę (chyba że postanawia tak umowa wiążąca strony pracy przy innej podstawie prawnej). Urlop ten jest bezpłatny oraz liczony do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Czy konsekwencją skorzystania z urlopu opiekuńczego jest luka w ubezpieczeniu emerytalnym i rentowym? Sprawdź >> TUTAJ <<.
Zasady wnioskowania o urlop opiekuńczy
Urlop opiekuńczy jest udzielany na wniosek pracownika. Wniosek ten powinien zostać złożony maksymalnie na 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
Wnioskując o urlop opiekuńczy należy podać:
- imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych,
- przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika
- oraz – w przypadku członka rodziny – stopień pokrewieństwa z pracownikiem, natomiast w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny – adres zamieszkania tej osoby.
Praktyka wskazuje, że pracodawcy mogą mieć wątpliwości co do rodzaju dokumentacji, jaką powinien przedstawić pracownik, ale zgodnie z przepisami RODO, nie mają prawa żądać dodatkowych informacji czy dokumentacji medycznej. Oznacza to, że pracodawca nie może w szczególności żądać potwierdzenia „poważnych względów medycznych” np. zaświadczeniem lekarskim. Nie może także domagać się np. podania adresu zamieszkania członka rodziny, gdyż ta informacja nie wpływa na prawo do urlopu opiekuńczego. Z kolei pracownik, podając przyczynę wnioskowania o urlop nie powinien ograniczyć się do powtórzenia użytego w przepisach określenia „poważne względy medyczne” – wskazane jest, by w ogólny sposób scharakteryzował zaistniałą sytuację.
Potrzebujesz wsparcia ekspertów w zakresie prawa pracy? Skontaktuj się z >> Kancelarią Prawa Pracy Grant Thornton <<.
Alternatywy dla urlopu opiekuńczego?
Jeśli pracownik nie może skorzystać z urlopu opiekuńczego, istnieją inne formy wsparcia. Jedną z nich jest zwolnienie lekarskie na opiekę nad członkiem rodziny, które jest odpłatne i opiera się na składkach ZUS. Inną formą wsparcia jest urlop bezpłatny, który pracownik może wziąć za zgodą pracodawcy.
Z drugiej strony, osoby spełniające przesłanki umożliwiające im skorzystanie z urlopu opiekuńczego mogą wystąpić również do pracodawcy o elastyczną organizację pracy.
Honorata Zakrzewska-Krzyś
Starszy specjalista ds. content marketingu w Grant Thornton. Prasowy dziennikarz ekonomiczny z kilkunastoletnim doświadczeniem zawodowym, samodzielna księgowa. Wieloletni współpracownik Grupy Wydawniczej Infor oraz Wydawnictwa Wiedza i Praktyka. Pisała m.in. dla Dziennika Gazety Prawnej czy Wydawcy Harvard Business Review Polska. Laureatka wyróżnienia prasowego „Pióro Odpowiedzialności” przyznawanego przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu.
