Wypłacanie pracownikom wynagrodzenia po terminie niesie za sobą poważne konsekwencje dla pracodawcy. Z jakimi karami muszą się liczyć nierzetelni płatnicy?
Inflacja, nieterminowe zapłaty od kontrahentów czy inne sytuacje w przedsiębiorstwie powodujące problemy z płynnością finansową przedsiębiorców mogą prowadzić do opóźnień w wypłacie wynagrodzeń dla pracowników. Wypłata wynagrodzenia po terminie stanowi naruszenie podstawowych obowiązków pracodawcy, wymienionych w art. 94 Kodeksu pracy. Nie ma tu znaczenia czy naruszenie wynikało z przyczyn zależnych czy niezależnych od pracodawcy. Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia, a obowiązkiem pracodawcy jest zatrudnianie pracownika za wynagrodzeniem, jak stanowi art. 22 Kodeksu pracy (zawierający definicję stosunku pracy). Czy jednak strony stosunku pracy mogą zawrzeć porozumienie w sprawie przesunięcia terminu wypłaty wynagrodzenia w związku z czasowymi problemami finansowymi przedsiębiorstwa?
Jakie przepisy regulują termin wypłaty wynagrodzenia?
Warunki wynagrodzenia pracownika określa umowa o pracę. Co do zasady nie jest tu wskazany termin wypłaty wynagrodzenia, ale powinien zostać określony w informacji do umowy oraz regulaminach obowiązujących w zakładzie pracy. Wypłata wynagrodzenia za pracę, jak wskazuje art. 85 Kodeksu pracy, ma być dokonywana co najmniej raz w miesiącu w stałym i ustalonym z góry terminie, ale nie później niż 10 dnia następnego miesiąca kalendarzowego. Jeśli ten dzień okaże się ustawowo wolnym od pracy, to wynagrodzenie powinno zostać wypłacone w dniu poprzedzającym.
Wypłata wynagrodzenia jest dokonywana w formie pieniężnej na rachunek bankowy pracownika, chyba, że złoży on wniosek do pracodawcy o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych.
Jakie konsekwencje wynikają ze spóźnienia lub pomyłce w wypłacie wynagrodzenia?
W przypadku naruszenia terminu wypłaty wynagrodzenia na rzecz pracowników pracodawca będzie zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia wraz z należnymi odsetkami ustawowymi. Od 5 października 2023 roku wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie wynosi 11,25% w stosunku rocznym, a ich aktualną i archiwalną wysokość można sprawdzić między innymi na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Co istotne, odsetki powinny zostać naliczone od kwoty wynagrodzenia brutto, tj. przed potrąceniem składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Potwierdza to uchwała III PZP 18/02 Sądu Najwyższego z 19 września 2002 roku.
Odsetki przysługują pracownikowi także w przypadku bezprawnego lub dokonanego w nieprawidłowej wysokości potrącenia z wynagrodzenia. Może się tak zdarzyć na przykład w wyniku oczywistej pomyłki osoby upoważnionej do naliczania wynagrodzeń czy błędów w ustawieniach programu kadrowego, ale także w przypadku kary pieniężnej niezgodnej z przepisami Kodeksu pracy.
Jakie sankcje grożą pracodawcy za opóźnienie w wypłacie wynagrodzenia?
Konsekwencje jakie poniesie pracodawca w związku z nieterminową wypłatą należnych świadczeń wobec zatrudnionych zależą w dużej mierze od decyzji i działań ze strony pracownika i sprowadzają się w praktyce do trzech kluczowych rodzajów reakcji.
- Pracownik może zawiadomić Państwową Inspekcję Pracy o naruszeniu swoich praw. W takim przypadku skarga powinna zostać złożona do Okręgowego Inspektoratu Pracy właściwego miejscowo dla pracodawcy, ale w przypadku pomyłki zostanie przesłana do odpowiedniej jednostki organizacyjnej PIP. Złożenie skargi jest anonimowe, chyba że składający skargę wyrazi pisemną zgodę na ujawnienie tej informacji. Zasadniczo inspektorzy pracy (jak wskazuje art. 24 ustawy o PIP) są uprawnieni do przeprowadzania kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy bez uprzedzenia oraz o każdej porze dnia i nocy, jednak w praktyce najczęściej przedsiębiorca otrzymuje zawiadomienie o wszczęciu kontroli. Po zapoznaniu się inspektorów z dokumentami może zostać wydany nakaz bezzwłocznej wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę lub innych świadczeń przysługujących pracownikowi. Na pracodawcę może zostać także nałożona kara grzywny w wysokości od 1 000 do 30 000 zł, określona w art. 282 Kp w związku z nieterminową wypłatą świadczeń przysługujących pracownikowi lub członkowi rodziny pracownika oraz dokonanie bezpodstawnych potrąceń albo obniżenia wysokości wynagrodzenia lub innego świadczenia.
- Pracownik – zarówno zatrudniony w przedsiębiorstwie, jak i ten, z którym stosunek pracy uległ już rozwiązaniu – może skorzystać z przysługującego mu prawa i skierować sprawę do sądu pracy. W takim przypadku zostanie zasądzona wypłata wynagrodzenia wraz z odsetkami, nawet w sytuacji, gdy pracownik nie wystąpi z roszczeniem wypłaty należnych odsetek.
- Pracownik ma prawo także rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia na mocy art. 55 § 11¹ Kodeksu pracy, ponieważ nieterminowe wypłacanie wynagrodzenia stanowi ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy wobec pracownika, co potwierdza wyrok SN I PKN 516/99 z 4 kwietnia 2000 roku. Wypowiedzenie powinno zostać złożone w formie pisemnej, z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę. W takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Oprócz konsekwencji związanych z naruszeniem przepisów prawa pracy, pracodawca zalegający z wypłatą wynagrodzenia swoim pracownikom naraża się także na sankcje wynikające z art. 218 Kodeksu karnego. Przedsiębiorca, który uporczywie lub złośliwie narusza prawa pracownika, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat dwóch. Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki. Stawkę dzienną ustala sąd, biorąc pod uwagę sytuację majątkową i rodzinną sprawcy, a także jego możliwości zarobkowe. Stawka dzienna nie może być jednak niższa niż 10 złotych i przekraczać kwoty 2000 zł.
Potrzebujesz wsparcia ekspertów w zakresie prawa pracy? Skontaktuj się z >> Kancelarią Prawa Pracy Grant Thornton <<
Justyna Śmigielska
Specjalista ds. księgowości z wieloletnim doświadczeniem także kadrowo-płacowym w obsłudze firm różnych branż i wielkości. Z Departamentem Outsourcingu Grant Thornton związana od 2022 roku.
