Obok urlopu macierzyńskiego, z dodatkowych uprawnień związanych z narodzinami, przysposobieniem lub adopcją dziecka zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i Polsce, mogą skorzystać pracownicy-ojcowie. W takiej sytuacji przysługuje im prawo do skorzystania z urlopu ojcowskiego, a także otrzymania świadczenia pieniężnego: wynagrodzenia (Wielka Brytania) lub zasiłku (Polska) za okres urlopu ojcowskiego. Komu dokładnie przysługują zatem te uprawnienia? W jaki sposób należy ubiegać się o urlop ojcowski? Jakie warunki należy spełnić, aby otrzymać wynagrodzenie lub zasiłek za okres urlopu ojcowskiego?
Komu przysługuje urlop ojcowski?
W Wielkiej Brytanii w przypadku, gdy partnerka spodziewa się dziecka lub adoptuje dziecko, jej partner może u swojego pracodawcy skorzystać z czasu wolnego (urlopu) związanego z tą okolicznością. W takiej sytuacji uprawniony jest on do skorzystania z 1 lub 2 tygodni urlopu ojcowskiego, wynagrodzenia za czas urlopu ojcowskiego jak również współdzielonego urlopu rodzicielskiego i wynagrodzenia z nim związanego. Jednak – zależnie od indywidualnej sytuacji pracownika – może on otrzymać albo urlop ojcowski albo wynagrodzenie za czas urlopu ojcowskiego, ale nie oba świadczenia jednocześnie.
Podobnie jest w Polsce – tu, zgodnie z art. 1823 Kodeksu Pracy, pracownik będący ojcem wychowującym dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni. Ojcowie w Wielkiej Brytanii mają prawo do skorzystania z 1 lub 2 „tygodni” urlop ojcowskiego, bez względu na liczbę dzieci, jaka się urodzi przy jednym porodzie (np. w przypadku urodzenia się bliźniąt, wymiar urlopu ojcowskiego nie ulegnie zwiększeniu). „Tydzień” definiowany jest tutaj nie jako 7 kolejnych dni kalendarzowych, a jako liczba dni roboczych, zgodnie z harmonogramem pracy pracownika, przypadających w ciągu danego tygodnia roboczego. W momencie, gdy pracownik pracuje jedynie w poniedziałki i wtorki, „tydzień” będzie oznaczał 2 dni. W przeciwieństwie jednak do urlopu ojcowskiego w Polsce, który można wykorzystać w całości w wymiarze 2 tygodni lub w 2 częściach, z czego każda nie może być krótsza niż 7 dni, urlop ojcowski w Wielkiej Brytanii trzeba wykorzystać od razu w wymiarze 1 lub 2 tygodni.
Prawo do korzystania z urlopu ojcowskiego w Wielkiej Brytanii mają następujące osoby:
- ojciec dziecka,
- mąż lub partner matki dziecka (biologicznej lub adopcyjnej) – dotyczy to również osób tej samej płci,
- ojciec adopcyjny.
W przypadku pobytu na urlopie ojcowskim wszystkie prawa pracownika związanego z jego zatrudnieniem są chronione. Do takich praw możemy zaliczyć m.in. prawo do zwiększenia wynagrodzenia, przysługiwanie urlopu wypoczynkowego za okres przebywania na urlopie ojcowskim, jak i powrót do pracy. Co ważne, czas wolny przysługuje pracownikowi za uczestnictwo wraz z partnerką w dwóch wizytach u lekarza przed porodem lub – w przypadku adopcji – za uczestnictwo w 2 spotkaniach, gdy etap procesu adopcyjnego związany jest już z konkretnym dzieckiem.
Potrzebujesz wsparcia w zakresie kadrowo-płacowym? Sprawdź co możemy dla Ciebie zrobić >>
Jak ubiegać się o urlop ojcowski?
Aby ubiegać się o urlop ojcowski w Wielkiej Brytanii, pracownik musi powiadomić swojego pracodawcę o chęci skorzystania z tego urlopu nie później, niż na 15 tygodni przed planowaną datą porodu. Do szczegółów, jakie powinny zostać przekazane pracodawcy przez pracownika (najlepiej w formie pisemnej), należą: planowana data urodzenia się dziecka, data rozpoczęcia urlopu ojcowskiego oraz informacja o tym, czy pracownik zamierza wykorzystać 1 czy 2 tygodnie urlopu.
Urlop ojcowski, zarówno w Polsce, jak i w Wielkiej Brytanii, nie może rozpocząć się przed narodzeniem się dziecka. Różnica w urlopie ojcowskim pomiędzy oba krajami występuje natomiast w okresie, w jakim urlop może zostać wykorzystany. W Polsce, ojcowie mogą skorzystać z urlopu do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia, podczas gdy w Wielkiej Brytanii czas ten jest zdecydowanie krótszy – urlop ojcowski w wymiarze 1 lub 2 tygodni musi zostać wykorzystany w ciągu 56 dni od momentu urodzenia się dziecka, natomiast wszelkie zmiany związane z datą rozpoczęcia urlopu muszą zostać zgłoszone pracodawcy z 28-dniowym wyprzedzeniem. Nie ma tu jednak konieczności podawania dokładnej daty jego rozpoczęcia – wystarczy przybliżony termin, np. dzień narodzin, lub tydzień po narodzinach dziecka. W przypadku urlopu ojcowskiego w Polsce, pracownik chcący skorzystać z przysługującego mu urlopu musi przedłożyć pracodawcy wniosek o jego udzielenie najpóźniej na 7 dni przed planowaną datą jego rozpoczęcia. Wówczas, pracodawca nie może odmówić pracownikowi udzielenia takiego świadczenia we wskazanym terminie, jednak gdy wniosek zostanie złożony później, pracodawca może – choć nie ma obowiązku – udzielić go pracownikowi w okresie wskazanym we wniosku. Pracodawca musi udzielić pracownikowi urlopu ojcowskiego, ale najwcześniej po 7 dniach od daty złożenia wniosku, czyli termin urlopu ojcowskiego ulegnie przesunięciu.
Do wniosku należy dołączyć następujące dokumenty:
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka/dzieci lub zagraniczny akt urodzenia dziecka/dzieci;
- kopię prawomocnego postanowienia sądu o przysposobieniu dziecka, w przypadku gdy wniosek dotyczy udzielenia urlopu ojcowskiego, bądź jego części, na dziecko przysposobione;
- oświadczenie pracownika-ojca wychowującego dziecko, czy korzystał już z urlopu lub jego części;
- kopię prawomocnej decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego, w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka, wobec którego wydano taką decyzję.
Aby móc skorzystać z urlopu ojcowskiego w Wielkiej Brytanii, jak również otrzymać wynagrodzenie za czas tego urlopu, trzeba spełnić dodatkowe warunki. Przede wszystkim osoba ubiegająca się o urlop ojcowski musi być pracownikiem i być zatrudniona przez danego pracodawcę przez co najmniej 26 tygodni w okresie tzw. qualifying week – czyli na 15 tygodni przed planowaną datą porodu. Ważne jest tutaj również złożenie wniosku o przyznanie urlopu ojcowskiego. Oprócz wymienionych warunków, aby otrzymać wynagrodzenie za czas urlopu ojcowskiego pracownik musi być dalej zatrudniony przez danego pracodawcę do dnia narodzin dziecka, zarabiać co najmniej £116 tygodniowo brutto. Pracodawca ma obowiązek powiadomić pracownika, wraz z podaniem powodu, w ciągu 28 dni od daty złożenia wniosku, jeśli nie będzie on kwalifikował się do skorzystania z urlopu ojcowskiego.
Wynagrodzenie za czas urlopu ojcowskiego
Równolegle z podaniem o urlop ojcowski, pracownik może złożyć wniosek o wynagrodzenie za czas trwania tego urlopu, korzystając z formularza SC3. Wynagrodzenie to wynosi tygodniowo odpowiednio £145.18 lub 90% średniego tygodniowego wynagrodzenia – w zależności od tego, która z kwot jest niższa. Od należnego wynagrodzenia, podobnie jak od wynagrodzenia zasadniczego, odprowadzany jest podatek. Wysokość wynagrodzenia może być wyższa, gdy dany pracodawca posiada wewnętrzne regulacje dotyczące urlopu ojcowskiego i wynagrodzenia z nim związanego – tzw. company paternity scheme.
Aby uzyskać w Polsce zasiłek macierzyński przez pracownika-ojca za okres urlopu ojcowskiego, nie ma znaczenia czy ojciec dziecka wykazuje odpowiednio długi staż pracy u danego pracodawcy. Za czas urlopu ojcowskiego wypłacany jest zasiłek w wysokości 100% podstawy do wyliczenia zasiłku. Pracownik, wraz z kompletem dokumentów, zobowiązany jest do złożenia pracodawcy oświadczenia, że zasiłek macierzyńsku za okres urlopu ojcowskiego nie został wcześniej pobrany z innego tytułu. W przypadku wypłaty zasiłku przez ZUS, konieczne jest złożenie wypełnionego formularza ZUS ZAO.
