Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do minister Agnieszki Dziemianowicz-Bąk z prośbą o rozważenie zmian w liczeniu stażu pracy, by uwzględniały okresy działalności gospodarczej i pracy na umowach cywilnoprawnych. Resort potwierdził, że analizuje to zagadnienie.
W ubiegłym tygodniu serwis Prawo.pl doniósł, że minister Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, kierująca Ministerstwem Rodziny i Polityki Społecznej, zwróciła się do innych resortów z prośbą o ocenę potrzeby wprowadzenia zmian legislacyjnych, w odpowiedzi na postulaty Rzecznika Praw Obywatelskich, w obszarze pozostającym w ich właściwościach. Te zmiany miałyby na celu uwzględnienie w stażu pracy okresów prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej oraz pracy na umowy cywilnoprawne. Minister poprosiła również o analizę potencjalnych skutków finansowych dla budżetu państwa, jeśli takie zmiany zostałyby wprowadzone.
Jak obecnie wyglądają przepisy dotyczące obliczania stażu pracy?
Zgodnie z obowiązującym prawem, staż pracy obejmuje przede wszystkim czas zatrudnienia na podstawie umowy o pracę (czyli także w przypadku powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę). To stanowi barierę dla osób, które wcześniej prowadziły działalność gospodarczą, a później przechodzą na etat, ograniczając ich dostęp do niektórych uprawnień pracowniczych, na czele z wymiarem urlopu wypoczynkowego. W przepisach brakuje jednolitych zasad ustalania stażu pracy, który wpływa nie tylko na wspomniany limit urlopowy, ale na wszystkie składniki wynagrodzenia zależne od stażu, np. nagrody jubileuszowe, dodatek stażowy etc.
W środowisku ekspertów najczęściej można spotkać się ze stanowiskiem, że wliczanie okresów samozatrudnienia czy wykonywania pracy na podstawie umów cywilnoprawnych powinno dotyczyć ogólnego stażu pracy, zwłaszcza w aspekcie wymiaru urlopu wypoczynkowego czy wliczania doświadczenia zawodowego uprawniającego do zajmowania określonego stanowiska. Zwłaszcza, że sporo osób głównie pracujących na kontraktach B2B, ale czasem także realizujących zlecenia czy umowy o dzieło, w praktyce spełnia przesłanki art. 22 § 1. Kp, tj. pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, za określonym wynagrodzeniem. Jedynie kwestia miejsca i czasu pracy poszła w kierunku zadaniowego i zdalnego, co jednak po niedawnych zmianach w Kodeksie pracy jest obecnie popularne także przy umowach o pracę.
Skoro do stażu pracy jest wliczana praca w gospodarstwie rolnym czy zatrudnienie w formacjach mundurowych, a w przypadku pracowników samorządowych do doświadczenia zawodowego liczy się praca na własny rachunek (czyli okres prowadzenia działalności gospodarczej), powstaje pytanie, dlaczego nie honorujemy tego w innych przypadkach? Niewątpliwie przepisy tworzone w latach 70-tych XX wieku nie przystają do obecnych realiów rynku pracy i wymagają systemowego uporządkowania, w celu dostosowania regulacji do wymagań współczesnych pracowników i pracodawców.
Temat wliczania do stażu pracy umów cywilnoprawnych i JDG wraca od 2010 roku
Dyskusja na temat możliwości wliczania okresu prowadzenia działalności gospodarczej oraz zatrudnienia na umowach cywilnoprawnych powstała kilkanaście lat temu, wskutek „wypychania” pracowników z umów o pracę na różne formy samozatrudnienia. Od 2010 roku Rzecznik Praw Obywatelskich kilkakrotnie wnosił o uwzględnienie w stażu pracy okresów działalności gospodarczej i pracy np. na umowę zlecenie. Najpierw ówczesna minister pracy Jolanta Fedak odrzuciła te postulaty, wskazując na brak zasadności takich zmian oraz dodatkowe obciążenia dla pracodawców. W 2021 r. RPO ponowił prośbę, podkreślając, że w niektórych obszarach, jak wymagania kwalifikacyjne, takie zmiany nie wiązałyby się ze skutkami finansowymi. RPO zwrócił również uwagę na istniejące przepisy, jak w ustawie o pracownikach samorządowych, które już uwzględniają działalność gospodarczą w stażu pracy. Urzędująca wtedy minister Maląg w odpowiedzi na jego pismo podkreśliła różnicę między stosunkiem pracy a działalnością gospodarczą i umowami cywilnoprawnymi, stwierdzając równocześnie, że MRiPS nie planuje inicjatywy ustawodawczej w tej kwestii. Temat ponownie wrócił na tapet, gdy RPO w grudniu ubiegłego roku zwrócił się do minister Agnieszki Dziemianowicz-Bąk z kolejnym wnioskiem w tej sprawie.
Potrzebujesz wsparcia ekspertów w zakresie prawa pracy? Skontaktuj się z >> Kancelarią Prawa Pracy Grant Thornton <<.
Honorata Zakrzewska-Krzyś
Starszy specjalista ds. content marketingu w Grant Thornton. Prasowy dziennikarz ekonomiczny z kilkunastoletnim doświadczeniem zawodowym, samodzielna księgowa. Wieloletni współpracownik Grupy Wydawniczej Infor oraz Wydawnictwa Wiedza i Praktyka. Pisała m.in. dla Dziennika Gazety Prawnej czy Wydawcy Harvard Business Review Polska. Laureatka wyróżnienia prasowego „Pióro Odpowiedzialności” przyznawanego przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu.
