AKTUALIZACJA: 16 kwietnia 2024 r.
Na wtorkowym posiedzeniu (2 kwietnia br.) Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o ochronie sygnalistów. Teraz dokumentem zajmie się Sejm. Jakie są kluczowe założenia przepisów, które z dwuletnim opóźnieniem mają zostać wdrożone w Polsce?
Minister rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk 11 kwietnia br. wystąpiła o reasumpcję decyzji Rady Ministrów z 2 kwietnia 2024 r. dotyczącej projektu ustawy o ochronie sygnalistów, z uwagi na zmiany w Ocenie Skutków Regulacji projektu. W praktyce oznacza to opóźnienie terminu wejścia w życie projektowanych regulacji.
Przyjęta wczoraj przez rząd projektowana ustawa o ochronie sygnalistów ma na celu wdrożenie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, która została opublikowana 26 listopada 2019 r., określając minimalne wymogi i standardy whistleblowingowe oraz dotyczące ochrony sygnalistów. Termin jej implementacji w Polsce upłynął 17 grudnia 2021 roku.
Dyrektywa ta ujednolica na Starym Kontynencie zasady prawnej ochrony osób zgłaszających rzeczywiste lub potencjalne nieprawidłowości (działania lub ich zaniechania) w organizacjach, a także zabezpiecza pozycję tzw. sygnalistów i zapewnia im ochronę przed ostracyzmem społecznym oraz działaniami odwetowymi (ekonomicznymi lub prawnymi), w związku ze zgłoszonymi przez nie (lub osoby z nimi powiązane) naruszeniami prawa.
Jak wyjaśnił resort pracy, celem krajowych przepisów będzie służenie ludziom ponoszącym ryzyko w imię troski o wspólne dobro – wspólny interes, dobre imię pracodawcy oraz dobro i bezpieczeństwo współpracowników. Ustawa nie wprowadza obowiązku dokonywania zgłoszeń. Każdy sygnalista będzie sam decydował, czy chce dokonać zgłoszenia czy nie. Jednak jeśli się na to zdecyduje, będzie chroniony.
Kto to jest sygnalista?
Sygnalista, to osoba zgłaszająca nieprawidłowości w związku z wykonywaną pracą – niezależnie od podstawy zatrudnienia i formy świadczenia pracy, podwykonawstwa czy pełnienia służby (np. umowa o pracę, umowa zlecenie, umowa o dzieło, kontrakt menedżerski, jednoosobowa działalność gospodarcza osoby fizycznej, staż, praktyka, wolontariat, służba wojskowa itd.), ale także sygnalistą może być dostawca czy poddostawca współpracujący z daną firmą czy instytucją.
Od osoby donoszącej czy „skarżącej” sygnalistę ma odróżniać działanie w interesie publicznym oraz w dobrej wierze – dokonanie zgłoszenia w celu ochrony dobra wspólnego, a nie osobistych interesów (własnych lub członków najbliższej rodziny) oraz przekonanie o prawdziwości przekazywanych informacji.
Instytucją odpowiedzialną za udzielanie wsparcia sygnalistom będzie Rzecznik Praw Obywatelskich.
Jak sygnaliści będą ochronieni przed odwetem?
Sygnaliści zgłaszający nieprawidłowości, lub osoby ich wspierające, mogą być narażone na działania odwetowe po dokonaniu zgłoszenia, takie jak np. mobbing, pozbawienie awansu, nagrody lub premii, zwolnienie, rezygnacja z kontraktu itd. Dlatego przyjęty projekt ustawy zakłada, że w takich sytuacjach sygnalista, który doświadczy działań odwetowych, będzie mógł wystąpić o zadośćuczynienie lub odszkodowanie, a jego tożsamość będzie zachowana w tajemnicy. Minimalna wartość odszkodowania została określona na poziomie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku, tj. obecnie 7155,48 zł. Sygnalista, w związku z dokonanym przez siebie zgłoszeniem, nie będzie mógł ponadto zostać pociągnięty do odpowiedzialności (np. dyscyplinarnej, z tytułu niedochowania tajemnicy przedsiębiorstwa, naruszenia praw autorskich czy ustawy o ochronie danych osobowych).
Sprawdź także artykuł Kancelarii Prawnej Grant Thornton >> Kolejne zmiany w projekcie ustawy o sygnalistach <<.
Jakie nowe obowiązki będą ciążyły na pracodawcach po wejściu w życie ustawy o sygnalistach?
Przede wszystkim pracodawcy będą musieli posiadać procedurę zgłaszania naruszeń oraz odpowiednie kanały i regulacje służące przyjmowaniu takich zgłoszeń. Będą musieli ponadto podejmować stosowne działania następcze, w związku ze zgłoszeniami ze strony sygnalistów. Takie wewnętrzne procedury mają ułatwić diagnozowanie nieprawidłowości w zakładach pracy i pomóc w eliminacji niepokojących zdarzeń.
Projektowane przepisy trafią teraz do prac w Sejmie. Mają wejść w życie po trzech miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, a regulacje dot. zgłoszeń zewnętrznych – po pół roku od ich ogłoszenia.
Potrzebujesz wsparcia ekspertów w zakresie prawa pracy? Skontaktuj się z >> Kancelarią Prawa Pracy Grant Thornton <<
źródło: MRiPS
Honorata Zakrzewska-Krzyś
Starszy specjalista ds. content marketingu w Grant Thornton. Prasowy dziennikarz ekonomiczny z kilkunastoletnim doświadczeniem zawodowym, samodzielna księgowa. Wieloletni współpracownik Grupy Wydawniczej Infor oraz Wydawnictwa Wiedza i Praktyka. Pisała m.in. dla Dziennika Gazety Prawnej czy Wydawcy Harvard Business Review Polska. Laureatka wyróżnienia prasowego „Pióro Odpowiedzialności” przyznawanego przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu.
